Judaisation of a Hispanic Ballad
"Landarico" in the Works of Sephardic Authors Haim S. Davičo and Laura Papo Bohoreta from the Former Yugoslavia
Palabras clave:
Romancero, Landarico, Haim S. Davičo, Laura Papo Bohoreta, Judaización, Estudios de géneroResumen
In this paper, I examine the case of domestication, i.e. judaisation of the Spanish ballad “Landarico” by the Sephardic communities of Serbia and Bosnia. Specifically, I analyse how the ballad was used by the two leading Sephardic authors of the former Yugoslavia, Haim S. Davičo (1854-1918) from Serbia and Laura Papo Bohoreta (1891-1942) from Bosnia, in their own original work. I agrue that the use these authors make of the ballad reflects the changes their respective communities introduced to the ballad's plot and meaning, as portrayed in other versions collected in the Iberian Peninsula and from among other Sephardic communities. Moreover, both authors depict the context (the place and the time) in which this ballad was performed, thus revealing valuable information about the role ballads (and folklore in general) had among the Sephardim. Particular focus is laid upon the issue of gender and balladry.
Citas
ALEXANDER-FRIZER, Tamar, The Heart is a Mirror: The Sephardic Folktale, Detroit, Wayne State University Press, 2008.
ALKALAJ, David A., “Hajim Davičo, književnik sa Jalije”, Gideon, 4-5, no. 6 (1925), pp. 74-85.
ALVES, Francisco Manuel, Memórias arqueológico-históricas do distrito de Bragança: arqueologia, etnografia e arte, Bragança, Typogr. Académica, 1938.
ANAHORY LIBROWICZ, Oro, Florilegio de romances sefardíes de la diáspora, Madrid, Cátedra-Seminario Menéndez Pidal, 1980.
ARMAND, Frédéric, Chilpéric Ier: le roi assassiné deux fois, Cahors, Louve, 2008.
ARMISTEAD, Samuel G., & Joseph H. SILVERMAN, The Judeo-Spanish Ballad Chapbooks of Yacob Abraham Yoná, Berkeley, Los Angeles–London, University of California Press, 1971.
ARMISTEAD, Samuel G., & Joseph H. SILVERMAN, “Baladas griegas en el romancero sefardí”, in S. G. Armistead & J. H. Silverman (eds), En torno al romancero sefardí: hispanismo y balcanismo de la tradición judeo-española, Madrid, Seminario Menéndez Pidal, 1982, pp. 151-168.
ARMISTEAD, Samuel G., Joseph H. SILVERMAN & Biljana ŠLJIVIĆ-ŠIMŠIĆ (eds), Judeo-Spanish Ballads from Bosnia, Philadelphia, University of Pennsylvania Press, 1971.
ARMISTEAD, Samuel G., El romancero judeo-español en el Archivo Menéndez Pidal: catálogo-índice de romances y canciones, 3 vols, Madrid, Cátedra-Seminario Menéndez Pidal, 1978.
ARMISTEAD, Samuel G., “Ballad Hunting in Zamora”, in Brian Powell (ed.), “Al que buena hora naçió”: Essays on the Spanish Epic and Ballad in Honour of Colin Smith, Liverpool, Liverpool University Press, 1996, pp. 13-26.
BARUH, Kalmi, “Španske romanse bosanskih Jevreja”, in Godišnjak: “La Benevolencija” – Sarajevo i “Potpora” – Beograd, Sarajevo, Štamparija Menahem Papo, 1933, pp. 272-288.
BÉNICHOU, Paul, Romancero judeo-español de Marruecos, Madrid, Castalia, 1968.
BENMAYOR, Rina, Romances judeo-españoles de Oriente: nueva recolección, Madrid, Cátedra-Seminario Menéndez Pidal & Editorial Gredos, 1979.
BERNET, Anne, Frédégonde: épouse de Chilpéric Ier, Paris, Pygmalion, 2012.
BURNS, Robert I. (ed.), Las siete partidas, trans. Samuel Parsons Scott, Middle Ages Series, 5 vols, Philadelphia, University of Pennsylvania Press, 2001.
BUXÓ REY, M. Jesús, Antropología de la mujer: cognición, lengua e ideología cultural, Barcelona, Anthropos, 1988.
CATALÁN, Diego et al. (eds), Catálogo General del Romancero pan-Hispánico, 3 vols, Madrid, Seminario Menéndez Pidal, 1982-84.
CATALÁN, Diego, “El romance tradicional un sistema abierto”, in D. Catalán, Samuel G. Armistead & Anotnio Sánchez Romeralo (eds), El romancero en la tradición oral moderna: 1er coloquio internacional sobre el romancero, Madrid, Cátedra-Seminario Menéndez Pidal, 1972, pp. 181-205.
CATALÁN, Diego, Teoría general y metodología del Romancero pan-hispánico: catálogo general descriptivo (CGR), 1A, Madrid, Seminario Menéndez Pidal, 1984.
CATALÁN, Diego, El archivo del romancero: patrimonio de la humanidad: historia documentada de un siglo de historia, 2 vols, Madrid, Fundación Ramón Menéndez Pidal & Universidad Complutense de Madrid, 2001.
CATARELLA, Teresa, “Feminine Historicizing in the Romancero Novelesco”, Bulletin of Hispanic Studies, 67, no. 4 (1990), pp. 331-343.
CIXOUS, Hélène, Illa, Paris, Des femmes, 1980.
CIXOUS, Hélène, “Castration or Decapitation?”, Signs: Journal of Women in Culture and Society, 7, no. 1 (1981), pp. 41-55.
CIXOUS, Hélène, L’heure de Clarice Lispector: précédé de Vivre l’orange, Paris, Des femmes, 1989.
DANON, Cadik, Zbrika pojmova iz judiazma, Belgrade, Savez jevrejskih opština Jugoslavije, 1996.
DAVIČO, Haim S., “Slike iz jevrejskog života na Jaliji beogradskoj”, Otadžbina, 7, no. 26 (1881), pp. 296-301.
DAVIČO, Haim S., “Naumi: jalijska noveleta”, Otadžbina, 14, no. 55 (1883), pp. 321-336.
DAVIČO, Haim S., “Jalijske zimske noći: Luna”, Otadžbina, 20, no. 79 (1888), pp. 345-356.
DAVIČO, Haim S., “Perla: slika iz beogradske jevrejske male”, Otadžbina, 29, no. 115 (1891), pp. 333-358.
DAVIČO, Haim S., “Jedne večeri na Jaliji”, in Vojislavljeva spomenica, Belgrade, Štamparija Kraljevine Srbije, 1895, pp. 36-39.
DAVIČO, Haim S., Sa Jalije. Naumi — Luna — Perla, Belgrade, Izdanje knjižare D. M. Đorića, 1898.
DAVIČO, Haim S., “Buena — priča i slika sa Jalije”, Delo, 66, no. 2 (1913), pp. 161-172; 66, no. 3 (1913), pp. 361-370; 67, no. 1 (1913), pp. 20-31; 67, no. 2 (1913), pp. 181-190.
DAVIČO, Haim S., Priče sa Jalije, ed. Vasa Pavković, Belgrade, Centar za stvaralaštvo mladih, 2000.
DÍAZ-MAS, Paloma, “Romances sefardíes de endechar”, in Antonio Viudas Camarasa (ed.), Actas de las jornadas de estudios sefardíes (Cáceres 24-26 marzo 1980), Cáceres, Universidad de Extremadura, 1981, pp. 99-105.
DÍAZ-MAS, Paloma (ed.), Romancero, Barcelona, Crítica, 2005.
DÍAZ-MAS, Paloma, “Folk Literature among Sephardic Bourgeois Women at the Beginning of the Twentieth Century”, European Journal of Jewish Studies, 3, no. 1 (2009), pp. 81-101.
ELAZAR, Samuel M., El romancero judeo-español: romances y otras poesías, Sarajevo, Svjetlost, 1987.
FONTES, Manuel da Costa, O romanceiro português e brasileiro: índice temático e bibliográfico (com uma bibliografia pan-hispânica e resumos de cada romance en inglês), 2 vols, Madison, Hispanic Seminary of Medieval Studies, 1997.
FOULCHÉ-DELBOSC, R. (ed.), “Les cancionerillos de Prague”, Revue Hispanique, 61 (1924), pp. 463-464.
GÓMEZ-ACUÑA, Beatriz, “The Femenine Voice in the Romancero’s Modern Oral Tradition: Gender Differences in the Recitation of the Ballad La bastarda y el segador”, Folklore, 113, no. 2 (2002), pp. 183-196.
GUERRA CASTELLANOS, Eduardo, “La mujer, motivo central en el ‘Romancero popular galego de tradizón oral’”, Humanitas, 12 (1971), pp. 97-110.
GUŠIĆ, Sejdalija, Edina SPAHIĆ & Cecilia PRENZ KOPUŠAR (eds), Laura Papo Bohoreta, rukopisi, vol. 1, Sarajevo, Historijski arhiv-Filozofski fakultet, 2015.
HARDINGS, Suzen, “Žene i reči u jednom španskom selu”, in Žarana Papić & Lydia Sklevicky (eds), Antropologija žene, trans. Branko Vučićević, Belgrade, Čigoja štampa, 2003, pp. 268-291.
HOARE, Marko Attila, The History of Bosnia: From the Middle Ages to the Present Day, London, Saqi, 2007.
JOVANOVIĆ, Željko, “Le thème de l'inceste dans le romancero séfarade: une approche comparative”, in S. Rouissi & A. Stulic (eds), Recensement, analyse et traitement numérique des sources écrites pour les études séfarades, Bordeaux, Presses Universitaires de Bordeaux, 2013, pp. 287-312.
JOVANOVIĆ, Željko, “Haim Davičo’s Text Ženske Šale (Women’s Jokes): A Sephardic Folktale Or a Serbian Translation of Tirso de Molina’s Los tres maridos burlados?”, Bulletin of Spanish Studies, 91, no. 7 (2014), pp. 981-1002.
LEITE DE VASCONCELLOS, José (ed.), Romanceiro Português, I, Coimbra, Por Ordem da Universidade, 1958.
LOVRENOVIĆ, Ivan, Bosnia: A Cultural History, trans. Sonja Wild Bičanić, London, Saqi Books in association with the Bosnian Institute, 2001.
MARISCAL DE RHETT, Beatriz, “The Structure and Changing Functions of Oral Tradition”, Oral Tradition, 2 (1987), pp. 645-666.
MARTINS, Firmino A., Folklore do concelho de Vinhais, Lisbon, Imprensa Nacional, 1938.
MENÉNDEZ Y PELAYO, Marcelino, Antología de poetas líricos castellanos: romances viejos castellanos (primavera y flor de romances) publicada con una introducción y notas de D. Fernando José Wolf y D. Conrado Hofmann, 2da edición corregida y adicionada por D. Marcelino Menéndez y Pelayo, 14 vols, Madrid, Librería de Hernando y Compañía, IX, 1912?, pp. 219-220.
MENÉNDEZ Y PELAYO, Marcelino (ed.), Antología de poetas líricos castellanos: tratado de los romances viejos, 14 vols, Madrid, Librería de Perlado, Páez y C.ª, XII, 1916, pp. 488-492.
MENÉNDEZ PIDAL, Ramón, Romancero hispánico: hispano-portugués, americano y sefardí: teoría e historia, 2 vols, Madrid, Espasa-Calpe, 1953.
MENÉNDEZ PIDAL, Ramón, Pliegos poéticos españoles en la Universidad de Praga, 2 vols, Madrid, Centro de Estudios de Bibliografía y Bibliofilia, I, 1960, pp. 330-331.
MICHAEL, Ian, “Factitious Flowers or Factitious Fossils?”, in Brian Powell (ed.), “Al que buena hora naçió”: Essays on the Spanish Epic and Ballad in Honour of Colin Smith, Liverpool, Liverpool University Press, 1993, pp. 91-105.
MILOŠEVIĆ, Mihailo B., “Hajim S. Davičo (1854-1918)”, in Jevrejski almanah 1965-1967, Belgrade, Savez jevrejskih opština Jugoslavije, 1967, pp. 129-135.
ODD, Frank L., “Women of the Romancero: A Voice of Reconciliation”, Hispania, 66 (1983), pp. 360-368.
PAPO, Eliezer, “Entre la modernidad y la tradición, el feminismo y la patriarquía: vida y obra de Laura Papo ‘Bohoreta’, primera dramaturga en lengua judeo-española”, Neue Romania, 40 (2011), pp. 89-107.
PAPO, Eliezer, “Estado de la investigación y bibliografía anotada de la obra literaria de Laura Papo ‘Bohoreta’”, Sefarad, 72, no. 1 (2012), pp. 123-144.
PAPO, Eliezer, “Avia de ser, escena de la vida de un tiempo, kon romansas, de Laura Papo Bohoreta: Edision sientifika, anotada i komentada”, in Paloma Díaz-Mas & Elisa Martín Ortega (eds.), Mujeres sefardíes lectoras y escritoras: siglos XIX-XXI, Collection Tiempo Emulado, no. 49, Madrid & Fankfurt, Iberoamericana-Vervuert, 2016, pp. 339-364.
PAPO, Laura, La mužer sefardi de Bosna. Sefardska žena u Bosni, trans. Muhamed Nezirović, Sarajevo, Connectum, 2005.
PAPO, Laura, Esterka: drama en tres actos en judeoespañol de la comunidad sefardí de Bosnia, ed. Ana Cecilia Prenz Kopušar, Sarajevo, Biblioteca Orbis Tertius & Historijski Arhiv Sarajevo, 2012.
PAPO, Laura, classmark: 821.163.4.292, Biblioteka jevrejske opštine Sarajeva, Sarajevo, photocopy of Laura Papo, Avia de ser: escena de la vida de un tiempo kon romansas en un akto, classmark O-BP-168, Historijski arhiv Sarajevo, Sarajevo.
PETERSEN, Suzzane H. (ed.), Voces nuevas del romancero castellano-leonés, Madrid, Gredos, 1982.
PIÑERO RAMÍREZ, Pedro M. (ed.), Romancero, Madrid, Biblioteca Nueva, 2008.
PIRES DA CRUZ, José, Estudos sobre o Romanceiro Tradicional: Tradição Oral das Beiras, Tese de Doutoramento, University of California, Davis, 1988.
PRENZ KOPUŠAR, Ana Cecilia, “Introducción”, in Laura Papo Bohoreta, Esterka: drama en tres actos en judeoespañol de la comunidad sefardí de Bosnia, ed. Ana Cecilia Prenz Kopušar, Sarajevo, Biblioteca Orbis Tertius & Historijski Arhiv Sarajevo, 2012, pp. 3-19.
RUBIN, Gayle, “The Traffic in Women: Notes on the ‘Political Economy’ of Sex”, in Rayna R. Reitter (ed.), Toward an Anthropology of Women, New York, Monthly Review Press, 1975, pp. 157-210.
STEFANO, Giuseppe di, Romancero, Madrid, Taurus, 1993.
THOMPSON, Stith, Motif-Index of Folk Literature: A Classification of Narrative Elements in Folktales, Ballads, Myths, Fables, Medieval Romances, Exempla, Fabliaux, Jest-Books, and Local Legends, 6 vols, Bloomington–London, Indiana University Press, 1966.
VIDAKOVIĆ-PETROV, Krinka, Kultura španskih Jevreja na jugoslovenskom tlu: XVI-XX vek, Sarajevo, Svjetlost, 1990.
VIDAKOVIĆ-PETROV, Krinka, “Identity and Memory in the Works of Haim S. Davicho”, in Paloma Díaz-Mas & María Sánchez-Pérez (eds), Los sefardíes ante los retos del mundo contemporáneo: identidad y mentalidades, Madrid, Consejo Superior de Investigaciones Científicas, 2010, pp. 307-316.
VIDAKOVIĆ-PETROV, Krinka, “The Gender Perspective in Sephardic Ballads from the Balkans”, Ladinar: estudios sobre la literatura, la música y la historia de los sefardíes, 7-8 (2014), pp. 317-328.
VUČINA-SIMOVIĆ, Ivana, “Stavovi govornika prema jevrejsko-španskom jeziku: u prilog stvaranja tipologije održavanja/zamene jezika” (unpublished doctoral thesis, University of Belgrade), 2011.
WEICH-SHAHAK, Susana, “El rol de la mujer en el repertorio musical sefardí: intérprete y personaje”, El Prezente: Studies in Sephardic Culture: Gender and Identity, 3 (2009), pp. 273-291.
WIENNER, Leo, “Songs of the Spanish Jews in the Balkan Peninsula”, Modern Philology, 1, no. 1 (1903), pp. 205-216; 1, no. 2 (1903), pp. 259-274.
Publicado
Cómo citar
Número
Sección
Licencia
Derechos de autor 2018 Željko Jovanović

Esta obra está bajo una licencia internacional Creative Commons Atribución-NoComercial 4.0.
Aceptado 2017-09-12
Publicado 2018-11-30